روستای دژن ( دژن  ) هه ورامان  - کردی

قانع در ۱۲ سالگی دنبال تحصیل را گرفته و بعد از مدتی گشت و گذار در شهرهای سردشت(بیتوش) .سلیمانیه. سنندج.سقز.کوی.کرکوک. و بعد به سلیمانیه برگشت و چندی نزد علّامه ابن القره داغی تلمذ کرده است اما به علت گرفتاریهای خانوادگی ترک تحصیل نموده و مدتی به شغل امامت و مکتب داری و متناوبا در دهاتی چند مشغول شده است.

قانع در همان ایامی که در سنندج درس می خوانده بر اثر ذوق و استعداد فطری به گفتن شعر پرداخته است پدر و اجداد قانع هم اغلب شاعر بوده اند مادرش نیز دارای ذوق شاعری بوده و همچنین سه فرزندش به نامهای(خنجر).(کتک).(وریا) داشته است.

قانع به فارسی و کردی شعر  می گفته و بیشتر اشعارش در شکایت از اوضاع روزگار و انتقاد از وضع نابسامان محیط زندگی خود او است . چه او با داشتن معلومات کافی و ذوق ادبی و قدرت اندیشه و بیان خوب جز بدبختی و در به دری  بهره ای از زندگی نداشته است و همیشه با دیو رنج و حرمان در نبرد بوده و همین امر او را نسبت به جهان و جهانیان بدبین ساخته است  با این حال  وی عزت نفس داشته و همیشه سعی  کرده است  از دسترنج خود لقمه نانی فراهم  کند به همین دلیل در طول حیات به مشاغلی چون نویسندگی ،مکتب داری ،باغبانی ،کشاورزی و خرده فروشی(بزازی)اسیابانی، هیزم فروشی و هیزم شکنی  و حتی کارگری دست یازیده است.

  در ادبيات كردي و در ميان شاعران كرد هم اين وضعيت دقيقا وجود دارد و در ميان  خيل عظيم شعراي كرد كم تر شاعري توانسته است كه همچون قانع و برخي از شعراي ديگر مقتداي خاص و عام باشند . ماموستا قانع در ادبيات كردي اگرچه در زمان خود كم لطفي ها و بي توجّهي ها ي  و ناكامي هاي فراواني ديد امّا خوشبختانه او اين اقبال را يافته است كه به شدّت مورد قبول خاص و عام قرار گيرد  . امروزه  به جرأت مي توان گفت كه كمتر كردي است كه با نام قانع آشنا نباشد و حداقل چند بيت از اشعار او را نخوانده باشد والبته در كنار اين ،روشنفكران و انديشمندان كرد نيز آثار و اشعار قانع را از جهات مختلف  قابل توجّه و تأمل و ارزشمند مي دانند  .  

 راز توفيق قانع و قبول خاطر يافتن او را مي توان به عوامل متعددي وابسته دانست امّا به باور ما مهم ترين عامل ، مردمي بودن ، اين شاعر است . قانع شاعري است كاملاً زميني و مردمي و چون در ميان مردم زندگي مي كند به خوبي دردها و رنج ها و كمبود هاي آن ها را مي داند . او چون اهل درد است نخست از دردها سخن مي گويد ؛ از درد بدبيني |، بي سوادي ، فقر و نابرابري و وجود طبقات استثمارگر، تعليم و تربيت ناصحيح و بي قانوني و طبيب آسا درمان هايي را هم براي رفع اين امراض صعب  پيشنهاد مي كند  . قانع چون روشنفكر زمان خويش است در برابر نارسايي ها و نابرابري ها هرگز نمي تواند چشم خود را ببندد و سكوت كند و به همين خاطر در شعر خود فرياد مي زند  و  فرياد او اعتراض و درخواستي  است براي برابري ، آزادي ، قانون و... . قانع علي رغم تخلّص شعري اش در مورد مسائل سياسي و اجتماعي و مطالبات عمومي هرگز شاعر قانعي نبود ؛ مگر روشنفكر مي تواند در عالم قناعت توجيه گر وضع موجود باشد يا اينكه بايد نويد دهنده و راهنماي رسيدن به وضعيّت هاي مطلوب باشد .  شعر  قانع شعر اعتراض و انتقاد است و تيغ انتقاد قانع البته فقط متّوجه دشمنان خارجي كردها نيست بلكه ايشان ريشه ي بسياري از دردها را در درون جامعه ي كردي مي بيند . قانع اگرچه شخصيتي ديني هم هست اما نگاهش به دين حداقلي است و او خواهان فربه كردن دين و حضور آن در همه ي ساحت ها نيست . او براي رفع بسياري از نابه ساماني ها حتي  در برخي موارد به مكاتب چپ هم كه در زمان او ادعاهايي براي رفع ستم و بر قراري عدالت اجتماعي داشتند ، نظر دارد .

  شعر قانع شعر مبارزه و دفاع از كارگر ، زن ، رنجبر، دهقان  وساير گروه هاي به استضعاف كشيده ي جامعه است؛ همچنانكه شعر انتقاد ازگروه هاي ذي نفوذي چون خوانين ، روحاني نماها و كدخداها و ... هم هست . قانع اگرچه هرگز از اوضاع اجتماعي و فرهنگي و سياسي زمان خود راضي و قانع نبود اما او زندگي شخصي خويش را با قناعت و مناعت سپري نمود و هرگز به خاطر لقمه غلام هيچ لقماني نشد و به ستايش هيچ صاحب منصب و اهل قدرتي نپرداخت و مجيز گوي كسي نشد جز مجيز گوي آزادي ، وطن ، قانون ّ برابري و...  و به همين خاطر طبق وصيت او مردم تصويرش را براي هميشه به عنوان يادگاري البته در قاب دل خود نگه داري    مي كنند .

در پايان ياد و خاطره ي اين شاعر هميشه جاويد را گرامي می داریم .

       اینک چند نمونه از اشعار زیبای او :                            
                     *شیعری دایک*

ئه لین که وه ختیک دایکم منی بوو

 نامیه بیشکه هه روا زوو به زوو

 مه مکی پرشیری  خسته سه رده مم

 قه ت غافل نه بوو  له  ده ردو خه مم

 شه وتا به یانی  به دلی  پرخه م

 وه نه وزی ئه دا له لای  بیشکه که م

 خوی خه وی نه بوو  منی فیر  خه و کرد

 که رای  ئه ژه ندم زوو به  داره داره

 ئه م پی بو  ئه و  پی هه نگاوی  پینام 

 فیر  پی گرتنی  کردم  سه ر ئه نجام

 جا توو خوا  ئه بی  چون قه دری  نه گرم

 چون له به ر خاکی  به ری  پیی نه مه رم

 هه رکه سیک  ئه مه ی له به رچاو نه بی

 له خزمه ت  دایکا  ته واو پیاو نه بی

 ئه وه  پیی  نالین هه رگیز به شه ره 

 به روا له ت  پیاوه  له ناخا که ره

شعر عزت نفس

له سايه ي عيززه تي نفسم له پاشا مر حه با ناكه م

له ئه ربابي كه رم دورم ، به كه س خوم ئاشنا نا كه م

كراسي چه رمي خوم ئه درم ، سوالي سه ركه وا ناكه م

ئه گه رچي له حظه يه ك ده ردو خه م وقه هرم به باناده م

ئيلاهي زورشوكور،ئوميدي ناني من له شا نا كه م

له توزي ئا شه دا غه رقم،له ته وقي سه ر هه تا ئه ژنوم

 نه ترسي ئه مري ما فه وق و،نه مه حكومي به راتي توم

له سايه ي زه حمه تي قاچ و سه رو شان و ده س وئه ستوم

له به وكه س چاو له به رنيم وخه يالي ري ي ريا نا كه م

چ خوشه، تا ژيانت بي، له لاي كه س كه چ نه كه ي گه ردن

عه ره ق برژي له ناو چاوت ،له ريگه ي كاسبي كردن

به شه رتي سه ر به سه ر به ستي ،له مه يدانا به ده ر بردن

به شالي خاكه كه م رازيم و ئه يپوشم هه تا مردن

له فاسون و گه به ردين،تا ئه به د سه لته و كه وا ناكه م

شعر عكس مرا نگهداريد

وينه كه م هه ل بگره كورده با ببي بو يادگار

با بميني يادگارم پاشي خوم بو روژگار

كورده ئه م سه رمه ،سه ريكه پر له سه وداي نيشتمان

چاو ه كانم،بو كزي كوردانه ئه شكي ديته خوار

ئه م ده مه م هه رئه و ده مه س،هاواري هوزم پي ئه كرد

گويم هه ر ئه ودوو گويه يه ئه ی بيست سه داي گريان و زار

ده سته كانم، هه ربه ئا هو ناله وه ئه مدان له يه ك

گا له ته پلي سه رم ئدان و،گا له سينه ي پر جه خار

په نجه كه م ئه و په نجه يه كاتي كه پينوسي ئه گرت

شيعري كوردي پي ئه نووسي،هه ر له يه ك هه رتا هه زار

دل هه ر ئه و ده نكاله گوشته س دائيما پربو له زووخ

جه رگه كه م چه شني كه بابه، بو كزي كوردي هه ژار

لاقه كانم هه ل گري لاشه ي زه بون و پر خه مم

يابه شوين نانا ئه رويي يا، له ده س دوژمن فيرار

قانعا ئه م ده ردي سه رمه هه ربه ته نيا تو نه بووي

ئيشي هه روا داخ ودرده، چه رخي كونه ي روژگار

 شعر زندان( قانع اين شعر راوقتي با پسرش وريا در زندان قزل حصار بودند سرود)

ئاخرین مالی ژیانم کونجی به ندیخانه یه

ئه م که له بچه مه ر هه می زامی دلی دیوانه یه

زور ده میکه چاوروانی زرزره ی زه نجیر ئه کم

سه یری ئه م زنجیره که ن وه ک زیوه ری شا ها نه یه

بوکی ئازادیم ئه وی  ، خوینم خه نه س بو ده ست و پی

ئه لقه ئه لقه ی پیوه نم، وه ک  پلپله و له ر زانه یه

گه رچی دوژ من وائه زانی من به دیلی لال ئه بم

باش بزانی! کونجی زیندانم قوتابی خانه یه

بیری ئازادیم له زیندا فراوان تر ئه بی

قور به سه ر ئه و دوژ منه ی هیوای به به ند یخانه یه

گه ر به ئا  زادي نه ژيم مردن خه لاته به و له شم

نوكه ري و سه ردانه واندن كاري نا مردانه يه

چاوه رواني شورشيكم عاله مي رزگار بكا

ميلله تم به و ئه م مه به سته كرده وه ي شيرانه يه

چه كي شورشگيري من نوسين و بيروباوره

راپه رينه هه لمه ته ،پر نه عره ته ي كوردانه يه

(قانع م  ئه مرو له زيندانا به ئا زادي ئه ژيم

سه د هه زار لحنه ت له وه ي وا نوكه ري بگانه يه)

قانع در حالیکه مریض بود و از پسرش که در زندان بود هیچ خبری نداشت ابیات زیر را سروده است.

که دو لبه ر باده نوشی کا ئه بی من خزمه تی میو که م

به شه و ئا و دیری باخات و به روژ ده فعی چل و چیو که م

ئه و نده یاس و بیزارم له چه رخ و ئه هلی ئه م چه ر خه

ئه بی ته قلیدی مه جنون و خی یالی ژینی سه ر کیو که م

چ روژ یکه خوا ئه مرو که هاواری بر ینداریم

نه و یرم بانگی بو هه لده م نه بو له بول له ژیر لیو که م

مو قه دده ر بالی توند به ستم ده ری کردم له ناو یاران

مه گه ر ئه مجا به نا چاری ره فیقی جنّی و دیو که م

که باخی ئا ره زوم ئه مرو نه بی زاهید له مه حشه ر دا

ئیتر بوچ ئاره زوی باخی هه نارو قه یسی و سیو که م

خه یالم و ا بو گوچانی نه سیحه ت هه لگرم بوران

وه کو مو سا له ده شتی ئه قده سا شوانانه هه ر عیو که وم

شوعیبیکم نه دی شه رتی شوانیم به جی بینی

ئیتر بوچ خز مه تی رانی به بی سود و به بی خیو که م

چ خوشه (قانع) ئه مرو له ده شتی وه حده تا وه ک تو

به هیوای چه ژنی سه ر به ستی له خوینی جه رگ پارشیو که م